การพัฒนาระบบคาดการณ์และแจ้งเตือนการแพร่กระจายของฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 จังหวัดลำปาง

โครงการการพัฒนาระบบคาดการณ์และแจ้งเตือนการแพร่กระจายของฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 จังหวัดลำปาง มีวัตถุประสงค์ 2 ประการ ได้แก่ 1) เพื่อประเมินสถานการณ์การแพร่กระจายของ PM2.5 จากแหล่งกำเนิดประเภทจุดความร้อน (Hotspot) จากข้อมูลดาวเทียม 2) เพื่อพัฒนาแบบจำลองเชิงพื้นที่ในการประเมินและคาดการณ์การแพร่กระจายของ PM2.5

ผลการศึกษาสถานการณ์การแพร่กระจายของ PM2.5 จากแหล่งกำเนิดประเภทจุดความร้อนจากข้อมูลดาวเทียม พบว่า จุดความร้อนจากระบบ VIIRS พบสูงที่สุดในช่วงฤดูแล้ง โดยเฉพาะเดือนมีนาคม ซึ่งสอดคล้องกับค่า PM2.5 จากกรมควบคุมมลพิษ สำหรับอำเภอที่พบจุดความร้อนสูงที่สุดคือ อำเภอเถินและอำเภองาว ทั้งนี้ การใช้ที่ดินที่พบจุดความร้อนสูงที่สุดคือป่าผลัดใบ รองลงมาคือพืชไร่ สำหรับการเผาในเขตพื้นที่ป่าอนุรักษ์ พบว่า อุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อนและอุทยานแห่งชาติเหมวะ มีจุดความร้อนเฉลี่ยรายปีสูงที่สุด ส่วนป่าสงวนแห่งชาติแม่มอกและป่าแม่นางาวฝั่งขวา พบจุดความร้อนสูงที่สุด

ผลการศึกษาการพัฒนาแบบจำลองเชิงพื้นที่ในการประเมินและคาดการณ์การแพร่กระจายของ PM2.5 พบว่า การพัฒนาแบบจำลองกำลังสองจากข้อมูล Himawari-8 AOD มีประสิทธิภาพสูงที่สุด การพัฒนาแบบจำลองการถดถอยเชิงเส้นแบบพหุจากข้อมูลอุตุนิยมวิทยารวมกับ Himawari-8 AOD ทำให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นร้อยละ 6 เมื่อเทียบกับแบบจำลองจาก Himawari-8 AOD การพัฒนาแบบจำลองการถดถอยการใช้ที่ดินทำให้ได้แบบจำลองที่มีประสิทธิภาพสูงที่สุด โดยมีค่า LOOCV Adjusted R² เท่ากับ 54% และมีค่า LOOCV RMSE เท่ากับ 5.00 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร

ผลการศึกษาการพยากรณ์การแพร่กระจายของ PM2.5 ล่วงหน้า ได้แสดงให้เห็นความเป็นไปได้ในการใช้ข้อมูลพยากรณ์อากาศของกรมอุตุนิยมวิทยา และข้อมูลการคาดการณ์การเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินในอนาคต มาใช้ในการพยากรณ์การแพร่กระจายเชิงพื้นที่ของ PM2.5 ได้เช่นกัน

ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายต่อหน่วยงานรัฐและชุมชนคือ ควรเฝ้าระวังจุดความร้อนจากการเผาในที่โล่งที่เป็นแหล่งกำเนิดของ PM2.5 ที่มักจะเกิดขึ้นในพื้นที่ป่าผลัดใบและพืชไร่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่อำเภอเถิน อำเภองาว อำเภอแจ้ห่ม เขตป่าอนุรักษ์ ได้แก่ อุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อน อุทยานแห่งชาติเหมวะ และอุทยานแห่งชาติดอยจง ป่าสงวนแห่งชาติ ได้แก่ ป่าสงวนแม่มอก ป่าแม่นางาวฝั่งขวา ป่าแม่สุกและป่าแม่สอย รวมทั้งในเขตปฏิรูปที่ดินของสำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) และบริเวณริมทางหลวง ซึ่งส่วนใหญ่เป็นการเผาริมทางในเขตพื้นที่ป่า ซึ่งนับว่าเป็นพื้นที่เป้าหมายสำคัญในการดำเนินงานป้องกันและแก้ไขปัญหาหมอกควันและไฟป่าของจังหวัดลำปาง

คำสำคัญ : ฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน, ความลึกเชิงแสงของฝุ่นละออง, การใช้ที่ดิน, จุดความร้อน, แบบจำลองเชิงพื้นที่, การกระจายเชิงพื้นที่, จังหวัดลำปาง