การพัฒนานวัตกรรมด้านเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ แสดงการจัดกลุ่มและคาดคะเน การลุกลามของไฟป่า จากข้อมูลจุดความร้อน (Hotspot) ในประเทศไทย

การพัฒนานวัตกรรมด้านเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ แสดงการจัดกลุ่มและคาดคะเนการลุกลามของไฟป่า จากข้อมูลจุดความร้อน (Hotspot) ในประเทศไทย มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาระบบ ข้อมูลกลางเชิงพื้นที่ให้เป็นอัตโนมัติ สนับสนุนหน่วยงานทุกภาคส่วนให้มีข้อมูลในการวางแผนและบริหารจัดการไฟป่า ทั้งในระดับโนบายและระดับปฏิบัติการ ผลจากการวิจัยถูกพัฒนาเป็นฐานข้อมูลจุดความร้อนจากดาวเทียม 4 ดวง ได้แก่ ดาวเทียมระบบ Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer: MODIS (Aqua และ Terra) และดาวเทียมระบบ Visible Infrared Imaging Radiometer Suite: VIIRS (Suomi NPP และ NOAA20) โดยข้อมูลจุดความร้อนจากดาวเทียม ในระบบ VIIRS ช่วงปี พ.ศ. 2560 – 2564 ได้ถูกใช้เพื่อพัฒนาแบบจำลองการจัดกลุ่มจุดความร้อน แบ่งได้เป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มขนาดเล็กจำนวนจุดความร้อน 1 – 3 จุด กลุ่มขนาดกลางจำนวนจุดความร้อน 4 – 6 จุด และกลุ่มขนาดใหญ่จำนวนจุดความร้อนมากกว่า 7 จุด โดย 98% ของตัวอย่างกลุ่มจุดความร้อนพบเป็นรอยเผาไหม้จริง และส่วนใหญ่มีพื้นที่ทับซ้อนกับรอยเผาไหม้ประมาณ 30% ในพื้นที่ป่าและ 50% นอกพื้นที่ป่า สำหรับแบบจำลองการคาดคะเนการลุกลามของไฟถูกพัฒนาทั้งในรูปแบบการเปรียบเทียบระหว่างดาวเทียมสองดวงในระบบ VIIRS และการทดสอบการเผาในพื้นที่ จำนวน 204 ตัวอย่าง รวม 51 แปลง เพื่อสร้างสมการถดถอยพหุคูณจากปัจจัยที่เกี่ยวข้องได้แก่ อุณหภูมิอากาศ ความเร็วลม น้ำหนักมวลเชื้อเพลิง ความชื้นมวลเชื้อเพลิง และความลาดชัน ซึ่งมีความแม่นยำปานกลางที่ R2 = 0.57 นอกจากนี้ผู้วิจัยได้มีการทดสอบการลุกลามของไฟในพื้นที่แปลงนาข้าว โดยการทดสอบปัจจัยเดียวกันกับพื้นที่ป่า พบว่า ทุกปัจจัยเมื่อทดสอบความสัมพันธ์กับอัตราการลุกลามของไฟในตัวอย่าง 60 แปลง ไม่มีแนวโน้มความสัมพันธ์ที่ชัดเจน ให้ค่า R2 = 0.09 ไม่สามารถสร้างเป็นแบบจำลองการคาดคะเนการลุกลามของไฟในพื้นที่แปลงนาข้าวได้ ข้อมูลจุดความร้อนและผลการวิเคราะห์ข้างต้น ถูกประมวลผลเป็นฐานข้อมูลแบบอัตโนมัติ และแสดงผลในรูปแบบเว็บแอพพลิเคชันที่ถูกพัฒนาขึ้นโดยนักวิจัย (http://firednp.optemis.space) นอกจากนี้ยังมีการจัดทำ Dashboard เพื่อสรุปผล และแจ้งเตือนข้อมูลจุดความร้อนผ่านบริการ Email Alert และ Line Notify ให้กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทุกภาคส่วน โดยเฉพาะ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช สำหรับใช้เป็นเครื่องมือสำหรับ การบริหารจัดการ ไฟป่าได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้ การสร้างนวัตกรรม จากการพัฒนาแบบจำลองเพื่อการคาดคะเนการลุกลามของไฟ มีพื้นฐานจากข้อมูลการสำรวจในพื้นที่เพื่อเป็นฐานข้อมูลในการทดสอบและสร้างสมการ งานวิจัยลักษณะนี้ จำเป็นจะต้องมีการเก็บข้อมูลอย่างต่อเนื่อง ให้ครอบคลุมในแต่ละสภาพภูมิประเทศ สภาพภูมิอากาศ ควรมีการเก็บข้อมูลอัตราการลุกลามของไฟในพื้นที่เกษตรที่อยู่ในเขตป่า เพิ่มเติม เนื่องจากปริมาณเชื้อเพลิง ความชื้น อุณหภูมิ จะมีความแตกต่างกับพื้นที่ป่าตามธรรมชาติ หรือพื้นที่เกษตรในที่ราบ และจะต้องมีจำนวนตัวอย่างที่มากพอ เพื่อเพิ่มความถูกต้อง แม่นยำ และความเชื่อมั่นต่อการนำไปใช้ประโยชน์ต่อไป