เทคโนโลยีเกษตรเพื่อส่งเสริมการจัดการอ้อยสู่ความเข้มแข็งของชุมชนอย่างยั่งยืน

ทุกวันนี้ฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM 2.5) จากการเผาเศษอ้อยในจังหวัดกาญจนบุรี นำไปสู่มลพิษทางอากาศที่รุนแรง โดยเฉพาะต่อสุขภาพโดยตรงและปัญหานี้จำเป็นต้องแก้ไขอย่างเร่งด่วน เมื่อเกษตรกรเล็งเห็นถึงผลกระทบที่เกิดขึ้นกับตนเองและบุคคลรอบข้าง การหยุดเผาจึงเป็นทางเลือกที่ดีที่สุด และการใช้ประโยชน์จากเศษอ้อยช่วยเพิ่มมูลค่าได้ แผนงานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างแผนที่ทางชีวภาพของไร่อ้อย 5 แห่ง ในอำเภอเมืองและอำเภอบ่อพลอยของจังหวัดกาญจนบุรี ด้วยโปรแกรม QGIS 3.26 นำเสนอข้อมูลการเปลี่ยนแปลงปริมาณแบคทีเรียตรึงไนโตรเจนและธาตุไนโตรเจนของดินก่อนและหลังการเผา ใช้เทคนิค genome sequencing ศึกษา นิวคลีโอไทด์บริเวณ 16S rRNA และการตรวจสอบทางเคมี พบว่าดินไร่อ้อยก่อนเผาทั้ง 5 แห่ง มีแบคทีเรียตรึงไนโตรเจนอยู่ 3 ชนิด ได้แก่ Bacillus subtillis, Bacillus pumilus และ Azospirillum brasilense ดินจะได้รับความร้อนสูงจากการเผาเป็นเวลานาน หลังการเผา 1-2 วัน พบว่าปริมาณธาตุอาหารส่วนใหญ่ลดลง โดยเฉพาะธาตุไนโตรเจนและความชื้นในดินที่ลดลงอย่างรวดเร็ว เมื่อ 1 เดือนหลังเผา พบว่าแบคทีเรียลดปริมาณลงอย่างชัดเจน ซึ่งมีบทบาทสำคัญต่อการย่อยสลายอินทรียวัตถุและการกระตุ้นความต้านทานโรคของอ้อย ด้วยเหตุนี้เอง การสูญเสียคุณภาพดินจากการเผาทำให้เกษตรกรต้องเสียค่าปุ๋ยและการจัดการไร่ในระยะยาว หากนำเศษอ้อยผสมกับขุยกระดาษและชานอ้อยในอัตราส่วน 1:1:1 ร่วมกับการเคลือบผิวด้วยกลูโคแมนแนนความเข้มข้นร้อยละ 10 จะได้แผ่นกระดาษขนาด 25.5×36 เซนติเมตร ต้นทุนการผลิตเพียง 17.87 บาท มีคุณสมบัติเชิงกลเหมาะสำหรับนำไปพัฒนากล่องกระดาษ ซึ่งกล่องกระดาษทรงสามเหลี่ยมและปิดฝาด้วยเชือกมะลิลาได้รับความพึงพอใจจากผู้บริโภคในระดับมากที่สุด มีต้นทุนค่าแรงการผลิตเท่ากับ 9.38 บาท สำหรับการขึ้นรูปถาดใส่อาหารว่าง ถาดใส่ผลไม้ ถาดเพาะกล้า และกล่องใส่ไข่ ด้วยต้นแบบเครื่องขึ้นรูปภาชนะที่ควบคุมการทำงานด้วยระบบพีแอลซี ใช้ระดับแรงดันลม 6 บาร์ อุณหภูมิแม่พิมพ์ 140 องศาเซลเซียส และกดค้างบนแม่พิมพ์นาน 60 วินาที สำหรับ ซึ่งมีคุณภาพตามมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน 1557/2563 ได้รับความพึงพอใจจากผู้ประเมินด้านความปลอดภัยจากการใช้งานเครื่องขึ้นรูปภาชนะและด้านการใช้งานเครื่องขึ้นรูปภาชนะอยู่ในระดับมากที่สุด เครื่องขึ้นรูปภาชนะใช้ระยะเวลาคืนทุนสูงสุด 5 เดือน 21 วัน ต้นทุนการใช้งานเครื่องขึ้นรูปภาชนะ 1.98-2.02 บาทต่อชิ้น ด้วยผลิตภัณฑ์ที่เพิ่มมูลค่าโดยใช้เศษอ้อยที่หลากหลาย คาดว่าจะสามารถสร้างความต้องการใช้เศษอ้อยในธุรกิจหลายประเภทได้ อาจจะนำไปสู่การลดปริมาณ PM 2.5 ในจังหวัดได้ คำสำคัญ: อ้อย, แบคทีเรียตรึงไนโตรเจน, เยื่อกระดาษ, กล่องกระดาษ, เครื่องขึ้นรูปภาชนะ